Ευαισθητοποίηση μαθητών σε θέματα αναπηρίας

Ευαισθητοποίηση μαθητών σε θέματα αναπηρίας: Θεωρητικές, διδακτικές προσεγγίσεις και καλές πρακτικές για την καθημερινότητα.
Βασικοί πυλώνες ποιότητας στην ειδική αγωγή

Ευστράτιος Παπάνης, Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

Η ευαισθητοποίηση των μαθητών σε θέματα αναπηρίας αποτελεί αναπόσπαστο μέρος μιας συμπεριληπτικής εκπαίδευσης που προωθεί την ισότητα, το σεβασμό και την κατανόηση.
Στο σύγχρονο σχολικό περιβάλλον, είναι απαραίτητο να καλλιεργήσουμε στους μαθητές στάσεις και αξίες που αναγνωρίζουν τη διαφορετικότητα ως πλούτο και όχι ως εμπόδιο.

Το κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας

Η σύγχρονη προσέγγιση της αναπηρίας βασίζεται στο κοινωνικό μοντέλο, το οποίο διαχωρίζει τη σωματική ή νοητική κατάσταση από τους κοινωνικούς περιορισμούς που επιβάλλονται στα άτομα με αναπηρία. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, η αναπηρία δεν είναι απλώς μια ατομική "ανεπάρκεια", αλλά το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ των ατόμων και ενός περιβάλλοντος που δεν λαμβάνει υπόψη τις διαφορετικές ανάγκες τους.

Είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να κατανοήσουν και να μεταδώσουν στους μαθητές τους ότι:
- Η αναπηρία είναι μέρος της ανθρώπινης ποικιλομορφίας
- Τα εμπόδια συχνά δημιουργούνται από την κοινωνία και όχι από την αναπηρία καθαυτή
- Η προσβασιμότητα και η συμπερίληψη είναι δικαιώματα, όχι προνόμια

Η συμπεριληπτική εκπαίδευση

Η συμπεριληπτική εκπαίδευση αναγνωρίζει το δικαίωμα όλων των παιδιών στην εκπαίδευση και προωθεί ένα σχολικό περιβάλλον που ανταποκρίνεται στις διαφορετικές ανάγκες όλων των μαθητών. Βασικές αρχές της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης περιλαμβάνουν:

- Αναγνώριση της μοναδικότητας κάθε μαθητή
- Εξάλειψη των εμποδίων στη μάθηση και τη συμμετοχή
- Προσαρμογή της διδασκαλίας ώστε να ανταποκρίνεται στις διαφορετικές ανάγκες
- Δημιουργία κοινοτήτων που αποδέχονται και γιορτάζουν τη διαφορετικότητα

Ποιότητα στην ειδική αγωγή

Πλειάδα ερευνών έχει αναδείξει τη μεγάλη συμβολή της εκπαίδευσης στην άρση του κοινωνικού αποκλεισμού, η οποία επιτυγχάνεται μέσω της συμμετοχικότητας, της επέκτασης των επιλογών αναφορικά με το κοινωνικό κεφάλαιο, της ενδυνάμωσης των αξιών και των συμπεριφορών του μαθητή, με απώτερο στόχο, μέσα από τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης στο σχολείο, τη διευκόλυνση της αποδοχής της ετερότητας και της ανάπτυξης της αμοιβαίας κατανόησης. Από την άλλη πλευρά, ο μελλοντικός κοινωνικός αποκλεισμός σχετίζεται με παράγοντες, όπως  η διάρκεια και η ποιότητα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ο επαγγελματισμός και κατάρτιση του προσωπικού, η αναλογία διδασκόντων – διδασκόμενων και τα αναλυτικά προγράμματα που αποκλείουν πολλούς μαθητές, εφόσον οι παιδαγωγικές και διδακτικές τους αρχές δεν ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες όλων των μαθητών ανεξαιρέτως και δεν προάγουν την ολοκληρωμένη ανάπτυξή τους καθώς και την ισότιμη συμμετοχή και πρόσβαση

Οι δείκτες ποιότητας, οι οποίοι προέκυψαν από δεδομένα που βασίζονται στις απόψεις του εκπαιδευτικού προσωπικού, των μαθητών και των γονέων, καθώς και των άλλων μελών των της κοινότητας, καλύπτουν τις παρακάτω τρεις διαστάσεις:
- Δημιουργία συμπεριληπτικής κουλτούρας (οικοδόμηση κοινότητας, καθιέρωση συμπεριληπτικών αξιών)
- Δημιουργία συμπεριληπτικών πολιτικών (ανάπτυξη ενός σχολείου για όλους,
οργάνωση της υποστήριξης για την ποικιλομορφία)
- Εξέλιξη της συμπεριληπτικής πρακτικής (ενορχήστρωση της μάθησης, κινητοποίηση για πόρους)
         Οι εκπαιδευτικές διαδικασίες σχετίζονται με τις δημόσιες/σχολικές πρακτικές, τα σχολικά κτίρια, την εκπαιδευτική πρακτική καθώς και τους τομείς, που είναι προσανατολισμένοι στους μαθητές. Τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα, αναφορικά με τα συστήματα και τα μεμονωμένα άτομα, περιλαμβάνουν τον ακαδημαϊκό και λειτουργικό γραμματισμό, τη φυσική υγεία, την ευθύνη και ανεξαρτησία, την προσωπική και κοινωνική ευημερία κα την ικανοποίηση.